100 ΧΡΟΝΙΑ «ΣΩΜΑ ΕΛΛΗΝΩΝ ΠΡΟΣΚΟΠΩΝ»

100 ΧΡΟΝΙΑ «ΣΩΜΑ ΕΛΛΗΝΩΝ ΠΡΟΣΚΟΠΩΝ»
100 ΧΡΟΝΙΑ ΣΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ
Προσκοπισμός: Η νεολαία της παγκόσμιας αντίδρασης. Το ξεπερασμένο απομεινάρι μιας εποχής που έφυγε – ευτυχώς - ανεπιστρεπτί.


Το 2010 συμπληρώθηκαν εκατό χρόνια από την ίδρυση του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων. Βέβαια ελάχιστοι ασχολήθηκαν με αυτό, μιας και οι νέοι δεν ελκύονται πλέον από τον Προσκοπισμό και τα μέλη του ΣΕΠ, έχουν μειωθεί πάρα πολύ σε σχέση με τις προηγούμενες δεκαετίες. Τι είναι όμως αυτός ο «Προσκοπισμός»;
Ιδρυτής του υπήρξε ο Λόρδος Μπέιντεν Πάουελ. Ως αξιωματικός του αποικιακού Βρετανικού στρατού, υπηρέτησε σε χώρες της Αφρικής και στην Ινδία. Το 1899, κατά τον πόλεμο των Μπόερς στη Νότιο Αφρική πολιορκήθηκε στην πόλη του Μέιφκινγκ επί μήνες, όπου χρησιμοποίησε παιδιά της πόλης σε βοηθητικές στρατιωτικές υπηρεσίες. Από αυτή την εμπειρία, διδάχθηκε πως τα παιδιά δεν ήταν ανίκανα και πως μπορούσαν να αναλάβουν υπευθυνότητες. Σε συνδυασμό με τις γνώσεις που απέκτησε στην ιχνηλασία, την χρήση του ξύλου και τη διαβίωση στην ύπαιθρο, η εμπειρία αυτή τον οδήγησε στο να γράψει το βιβλίο «Προσκοπισμός για παιδιά». Μετά την κυκλοφορία του στη Βρετανία, κατακλύστηκε από γράμματα παιδιών που ζητούσαν οδηγίες για τη δημιουργία προσκοπικών ομάδων. Έτσι, το 1907 πραγματοποίησε την πρώτη Προσκοπική κατασκήνωση στο νησί Μπράουνση. Μέχρι εδώ όλα καλά. Στη συνέχεια όμως, εισήγαγε το κατ’ ενωμοτίες σύστημα, την ιεραρχία, τα σύμβολα, τους χαιρετισμούς, τα σήματα, τα διακριτικά, τη στολή και τις σημαίες. Προέτρεπε μάλιστα τους Προσκόπους να καταταχθούν στο Στρατό. Γι’αυτό και στο βιβλίο του, έχει οδηγίες για χρήση τυφεκίου. Το Βρετανικό Στέμμα, υιοθέτησε τον Προσκοπισμό ως εργαλείο ελέγχου της νεολαίας. Άρχισε μάλιστα τη διάδοσή του σε όλες τις αποικίες. Παράλληλα, η Οργάνωση επενδύθηκε θεωρητικά με το έργο του Αριστοτέλη, του Πλάτωνα αλλά και νεώτερων όπως ο Κίπλινγκ.
Την αποτελεσματικότητα του Προσκοπισμού στη χειραγώγηση των νέων, ζήλεψαν και άλλα καθεστώτα που ήθελαν υπηκόους – πιόνια. Έτσι, δημιούργησαν δικές τους νεολαίες προσκοπικού τύπου. Στη Γερμανία η χιτλερική νεολαία, στην Ιταλία οι μικροί Φασίστες, στην ΕΣΣΔ οι «μικροί Οκτωβριανοί», στην Κίνα και την Κούβα επίσης, φορώντας ανάλογα, κόκκινα ή άλλα μαντήλια στο λαιμό. Στην Ελλάδα, ο Μεταξάς ίδρυσε την Εθνική Οργάνωση Νεολαίας (ΕΟΝ) και η Χούντα του ’67, την «Άλκιμο Νεολαία». Τα απολυταρχικά καθεστώτα, είχαν πάντα σε ιδιαίτερη εκτίμηση τον Προσκοπισμό. Στην Τουρκία χρησιμοποιήθηκαν για τη στρατιωτικοποίηση των νέων, όπως και στη Νότιο Κορέα. Στις ΗΠΑ ο Πρόσκοπος ήταν σύντροφος του στρατιώτη στις αφίσες και των δυο παγκοσμίων πολέμων. Το καθεστώς του απαρτχάιντ στη Νότιο Αφρική, τη Ζιμπάμπουε και τις υπόλοιπες αποικίες στην Αφρική, χρησιμοποίησε τον προσκοπισμό για τη διαπαιδαγώγηση των «καθαρών» λευκών νέων. Οι μοναρχικοί της Ουγγαρίας, της Εσθονίας, της Ουκρανίας, χρησιμοποίησαν τους προσκόπους επίσης. Ο Τζών Ρήντ, περιγράφει μια σκηνή, όπου οι Ρώσοι Πρόσκοποι μοιράζουν φυλλάδια των «Λευκών» κατά τον εμφύλιο στην Πετρούπολη.
Στην Ελλάδα, τους Προσκόπους εισήγαγε ο γυμναστής Αθανάσιος Λευκαδίτης. Ο Λευκαδίτης ήταν παρών στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Λονδίνου το 1908 και του άρεσε η εικόνα τους ως καινοτόμα. Την εισήγαγε σε μαθητές του Κολεγίου Αθηνών όπου ήταν καθηγητής (εισήγαγε επίσης και το άθλημα του Βόλεϊ). Το κράτος αμέσως αντιλήφθηκε τη χρησιμότητα της νέας Οργάνωσης. Κατά τους Βαλκανικούς πολέμους, οι Πρόσκοποι υπήρξαν προπαιδευτές των νεοσύλλεκτων στρατιωτών. Ο Βενιζέλος, ενθουσιασμένος από τις επιδόσεις τους, τους αφιερώνει τη φράση που έγινε δεύτερο σύνθημά τους (μετά το «Έσο Έτοιμος»): «Αιέν Αριστεύειν». Η Εθνική διαπαιδαγώγηση μέσα από τον Προσκοπισμό, ήταν αποτελεσματική. Τραγική απόδειξη είναι η θυσία των Προσκόπων του Αϊδινίου της Μ.Ασίας οι οποίοι πυρπολήθηκαν από τους Τούρκους. Ο Μεταξάς, αρχικά δεν ενόχλησε τους Προσκόπους. Έγινε όμως υποχρεωτική η εγγραφή των παιδιών στο ΣΕΠ ή στην ΕΟΝ. Έτσι οι αριστεροί κατέφυγαν στο ΣΕΠ για λίγο (Λ.Κύρκος κ.α.). Σύντομα όμως με Βασιλικό Διάταγμα, το ΣΕΠ καταργήθηκε και απορροφήθηκε από την ΕΟΝ. Οι Βασιλόπαιδες ήταν Πρόσκοποι επίσης. Ειδικά στην περίοδο του εμφυλίου, αλλά και μετά από αυτήν, το να είναι κάποιος στους προσκόπους, αποτελούσε βεβαιωτικό εθνικοφροσύνης. Μετά τον πόλεμο, οι βασιλικοί αξιωματικοί που επέστρεψαν από την Αίγυπτο, εισήγαγαν δυο νέα «φρούτα» στον Ελληνικό Προσκοπισμό: Αρχικά, τη σχέση της Μασονίας με τους Προσκόπους. Ο Προσκοπισμός αποτέλεσε πεδίο αλίευσης στελεχών. Στη συνέχεια, τις «ειδικότητες». Οι απόστρατοι του Ναυτικού ανέλαβαν τους Ναυτοπροσκόπους και της Αεροπορίας τους Αεροπροσκόπους. Ο διάδοχος Κωνσταντίνος, εκτός του ότι έγινε αξιωματικός του Στρατού, τοποθετήθηκε και Αρχηγός του ΣΕΠ καθώς το Στέμμα, ήθελε να ελέγχει τα στηρίγματά του. Η κορυφαία διάκριση, ονομάστηκε «Πρόσκοπος Βασιλέως» (σήμερα «Έθνους»). Σε περιόδους πείνας, το 1963 η Ελλάδα ανέλαβε τη διοργάνωση του Παγκόσμιου Τζάμπορυ (διεθνής κατασκήνωση κάθε τέσσερα χρόνια) στον Μαραθώνα. Τεράστιο έξοδο για ένα κράτος που παρέπαιε. Οι Πρόσκοποι όμως ήταν χρήσιμοι. Βοηθούσαν στους κρατικούς εράνους, συμπλήρωναν τον κρατικό μηχανισμό στην αντιμετώπιση καταστροφών (σεισμοί, πυρκαγιές κλπ). Εθελοντικά μάλιστα. Μετά τη μεταπολίτευση, ο κόσμος της αριστεράς (ΠΑΣΟΚ, ΚΚΕ, ΚΚΕ εσ. κλπ) επιθυμούσε τη διάλυση του ΣΕΠ. Όταν όμως το ΠΑΣΟΚ έγινε κυβέρνηση, προτίμησε να το ελέγξει αντί να το διαλύσει. Ειδικά μετά την επικράτηση της ομάδας «για τον προσκοπισμό του 2000» («δυοχιλιαδίτες», μετά τα μέσα της δεκαετίες του ’80) το ΠΑΣΟΚ έλεγξε απόλυτα το Σώμα με εξαίρεση μερικές περιόδους της ΝΔ. Η κατάσταση όμως ήταν πάντα πολιτικά ανεξέλεγκτη, τόσο που σε ομιλία του Έβερτ το 1993, παραβρέθηκαν Πρόσκοποι με στολή. Ο κομματισμός όμως δεν είναι το μόνο πρόβλημα. Η τυπολατρία στη λειτουργία, ο μιλιταρισμός στην όλη αντίληψη (στολές – αντίγραφα στρατιωτικών, ιεραρχία βαθμών, παράσημα και αντιστοιχία με αυτά των Ε.Δ., τελετουργικά σημαίας, οργάνωση με το σύστημα ενωμοτιών, επιθεωρήσεις, υπηρεσίες, παρελάσεις με κοντάρια αντί για όπλα, εκπαίδευση σε συνεργασία με Πολεμικό Ναυτικό και Πολεμική Αεροπορία), χαρακτήριζαν και χαρακτηρίζουν τους Προσκόπους. Σήμερα κυριαρχεί ο κομματισμός και η γεροντοκρατία. Το κυρίαρχο πνεύμα είναι αυτό του: «αποφασίζουμε και διατάσσουμε». Οι δημοκρατικοί θεσμοί, εξελίχθηκαν σε παρωδία και ακόμα και οι εκλογές για ανάδειξη Τοπικών Εφόρων ή Αρχηγών Συστημάτων, ακυρώνονται αν το αναμενόμενο αποτέλεσμα δεν εξυπηρετεί την ομάδα που έχει τον έλεγχο (π.χ. στο Αιγάλεω πρόσφατα). Ο κομματισμός οδήγησε (άθελά τους) στη διάλυση και την αποσύνθεση.
Από την ίδρυση του Προσκοπισμού, η κίνηση ενεπλάκη σε κοινωνικές διαμάχες, όπως για παράδειγμα: οι αγώνες για τα πολιτικά δικαιώματα των μαύρων στον αμερικανικό Νότο και το κίνημα ανεξαρτησίας της Ινδίας. Ο Προσκοπισμός εισήχθη στην Αφρική και την Ασία, από Βρετανούς αξιωματούχους, ως ένας τρόπος για να ενισχύσουν την κυριαρχία τους. Τελικά οδηγήθηκε στο να αμφισβητήσει τη νομιμότητα της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, καθώς ο Νόμος των Προσκόπων («ο πρόσκοπος είναι αδελφός με όλους τους άλλους Προσκόπους») οδήγησε στη συνολική απαίτηση για την ιδιότητα του «πολίτη της αυτοκρατορίας» και την παύση των ρατσιστικών διαχωρισμών. Στη Γαλλία, την Ιταλία, την Ολλανδία και τη Δανία, οι Πρόσκοποι διασπάστηκαν λόγω θρησκευτικών διαφορών. Στην Ολλανδία επανενώθηκαν όταν ο όρκος στον Θεό, έγινε προαιρετικός. Συνήθως, απολυταρχικά καθεστώτα (Ανατ. Ευρώπη, Ιράν, Αφγανιστάν, Ισπανία του Φράνκο, Ναζί, Φασίστες) καταργούσαν τον Προσκοπισμό. Στην Κούβα όμως αυτό δεν συνέβη, παρά την επικράτηση της επανάστασης το 1959. Αποτελούσαν όμως παραφωνία. Έτσι, το 1961, τους διέγραψαν από μέλη της Παγκόσμιας Οργάνωσης Προσκόπων !!! Το ίδιο έκαναν και με τους Προσκόπους του Ιράκ το 1999. Πιο πρόσφατα, το Προσκοπικό Κίνημα έχει στο επίκεντρο της κριτικής του, το οτι στις ΗΠΑ π.χ. δεν επιτρέπουν τη συμμετοχή στους άθεους, αγνωστικιστές, και ομοφυλόφιλους (στις περισσότερες χώρες οι ομοφυλόφιλοι δεν γίνονται δεκτοί). Στο Ηνωμένο Βασίλειο γίνεται κριτική για την εμμονή στη χρήση του θρησκευτικού όρκου, ενώ στον Καναδά αγωνίζονται για εκδημοκρατισμό. Επιπλέον υπάρχει διεθνής κριτική για τον διαχωρισμό σε πολλές χώρες, αγοριών – κοριτσιών. Ως αποτέλεσμα αυτών και άλλων σοβαρών διαφορών, σήμερα υπάρχουν επτά διεθνείς Προσκοπικού τύπου Οργανώσεις.